Αποτελείται από 17 μικρούς οικισμούς σκαρφαλωμένους στις πλαγιές που το περιβάλλουν. Κεντρικός οικισμός τα «Αρχοντικά» στην καρδιά του οποίου βρίσκεται ο επιβλητικός Ναός του Αγίου Σπυρίδωνα, το Μνημείο της Εθνικής Αντίστασης και η Βιβλιοθήκη των Παλιών Ρουμάτων η οποία λειτουργεί από το 1944. Πλούσιο σε βλάστηση και υπέροχες φυσιολατρικές διαδρομές- μονοπάτια χαρτογραφημένα και ασφαλή- αληθινός παράδεισος για φυσιολάτρες. Τα κυριότερα:

• Το Φαράγγι του Βαβουλέδο. Ξεκινά από τον οικισμό «Βαβουλέδο» και καταλήγει, μέσα από μια καταπράσινη διαδρομή 3 χλμ., πνιγμένη στο πράσινο από πλατάνια και καστανιές, στην πλατεία του χωριού- στ’ Αρχοντικά. Στην αρχή του Φαραγγιού υπάρχει η δίκλιτη Βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Βασιλείου και του Τιμίου Σταυρού.
• Το Λιδιανό Φαράγγι. Ξεκινά από τον οικισμό Χαμαλεύρι, -όπου βρίσκεται το «Κρυφό Σχολειό»- διασταυρώνεται με το Φαράγγι του Βαβουλέδο, και καταλήγει στο κέντρο του χωριού.
• Το μονοπάτι που ξεκινά από Κεφάλα (Βουκολιές) περνά από «του Δασκάλου τη βρύση» συνεχίζει στον οικισμό «Βροβιανά» και καταλήγει στα «Καφιανά»

Είναι ένα από τα ημιορεινά χωριά του Δήμου Πλατανιά χτισμένο, σε υψόμετρο 300μ, αμφιθεατρικά πάνω από την κοιλάδα του ποταμού Ταυρωνίτη. Είναι κατ’ εξοχήν αγροτικό χωριό με πλούσια παραγωγή αρίστης ποιότητας ελαιολάδου και κάστανων. Οι κάτοικοι ασχολούνται επίσης με την κτηνοτροφία, την αμπελουργία και τη μελισσοκομία.

Είναι χωριό μεγάλο σε έκταση αλλά αποτελείται από πολλές, μικρές γειτονιές. Η πρόσβαση στο Φωτακάδο μπορεί να γίνει από τις Βουκολιές, από τον οικισμό Κεφάλα ή από το δρόμο Βουκολιές – Κακόπετρος – Παλιά Ρούματα, στην κορυφή του λόφου λίγο πριν κατηφορίσει ο δρόμος για Παλιά Ρούματα. Ολόκληρο το χωριό είναι ένας παράδεισος για φυσιολάτρες – ιδιαίτερα η διαδρομή από Κεφάλα- Φωτακάδο- Παλιά Ρούματα δίπλα στο ποτάμι είναι μαγευτική. Εξίσου μαγευτική είναι η πανοραμική θέα από το Φωτακάδο προς την κοιλάδα του Ταυρωνίτη.

Υπάρχουν όμως κι άλλα σημεία αξιόλογα στο χωριό:

• Ο κεντρικός δρόμος που οδηγεί στο χωριό ο οποίος έχει πετρόκτιστα τμήματα μεγάλου ύψους σε μήκος 2,5 χλμ φτιαγμένα από την εποχή του Ελευθ. Βενιζέλου.
• Του «Διγενή η πατιά»- ένα κομμάτι του θαμνώδους λόφου που ποτέ δεν βλασταίνει. Ο θρύλος λέει ότι εκεί πάτησε ο Διγενής Ακρίτας το ένα του πόδι όταν έσκυψε να πιεί νερό από τον Ταυρωνίτη ποταμό. Το άλλο το πάτησε στην απέναντι πλαγιά του Αγίου Ελισσαίου.
• Το εξωκλήσι του Προφήτη Ελισσαίου χτίστηκε από πέτρες του τούρκικου φρουρίου που υπήρχε στο σημείο μετά τη μάχη και τη νίκη των Κρητών κατά των Τούρκων στο Δρομόνερο.
• Το παλιό Δημοτικό Σχολείο με το ηλιακό ρολόι.
• Οι κοινοτικές βρύσες.
• Πολλές μνημειακές εκκλησίες που χρονολογούνται από την εποχή της Τουρκοκρατίας

Αξιόλογα είναι και τα θρησκευτικά πανηγύρια που γίνονται κατά τη διάρκεια του έτους όπως στις 26 Οκτωβρίου που γιορτάζει η κεντρική εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, στις 3 Νοεμβρίου που γιορτάζει ο Άγιος Γεώργιος και στις 17 Ιανουαρίου, γιορτή του Αγίου Αντωνίου.

Αφήνετε πίσω το χωριό Κακόπετρος και ακολουθείτε τον επαρχιακό δρόμο που οδηγεί νότια προς Παλιόχωρα. Μόλις βγείτε από τον Κακόπετρο βλέπετε στα δεξιά σας τα Μεσαύλια, έναν μικρό ορεινό οικισμό ο οποίος σηματοδοτεί την είσοδο του Φαραγγιού Μεσαυλίων- Δελιανών ή Δελιανών-Μεσαυλίων. Αυτή είναι η μια πρόσβαση του φαραγγιού από τη νότια πλευρά του Δήμου. Η άλλη είναι από το χωριό Δελιανά απλά είναι ανηφορική η διαδρομή και, ίσως , πιο κουραστική. Όπως και να έχει, όμως, το Φαράγγι αξίζει μια επίσκεψη, ιδιαίτερα αν είστε φυσιολάτρης. Έχει μήκος 5 χλμ περίπου και μπορείτε να το διασχίσετε ακολουθώντας το μονοπάτι δίπλα στην κοίτη του μικρού ποταμού που το διασχίζει. Είναι αληθινά μια σπουδαία εμπειρία μέσα στα πολλά χρώματα και τα αρώματα της τοπικής χλωρίδας που πλαισιώνει τα τοιχώματά του. Στα μισά περίπου της διαδρομής συναντάτε το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής το οποίο προσελκύει πολλούς προσκυνητές στις 26 Ιουλίου κάθε χρόνο.

Εγκαταλείπετε την εθνική οδό στην έξοδο προς Ταυρωνίτη και αμέσως μετά στρίβετε δεξιά προς Βουκολιές. Μετά από 2 χλμ περίπου φτάνετε στη Νερατζιά, ένα από τα πιο μικρά αλλά καταπράσινα χωριά του Δήμου μας. Στο δεξί σας χέρι συναντάτε το Πάρκο Τροχαίων Δυστυχημάτων και τον ιερό Ναό του Αγίου Χριστοφόρου. Πρόκειται για το μοναδικό παγκοσμίως πάρκο αφιερωμένο στα θύματα τροχαίων δυστυχημάτων το οποίο έχει φιλοξενήσει στους χώρους του στις εκδηλώσεις για τη μνήμη των θυμάτων αυτών, προσωπικότητες όπως ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος, ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας και ο Γενικός Γραμματέας του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών. Μέσα στο χώρο του Πάρκου βρίσκεται η εκκλησία του Αγ. Χριστοφόρου, μια υπέροχη πέτρινη εκκλησία . Το Πάρκο αποτελεί αληθινό κόσμημα για το Δήμο και δείχνει την ευαισθησία του Δήμου και των δημοτών σε θέματα που αφορούν το σεβασμό στην ανθρώπινη ζωή.

Λίγο πριν μπείτε στην κεντρική πλατεία των Βουκολιών, στ’ αριστερά όπως ερχόμαστε από τον Ταυρωνίτη, ο δρόμος διακλαδίζει, περνά πάνω από το γραφικό γεφυράκι και διασχίζει το Νιο Χωριό, ένα πανέμορφο γραφικό χωριό πνιγμένο στο πράσινο, με πανέμορφα περιβόλια και φροντισμένους ανθόκηπους και διάσπαρτες μικρές εκκλησούλες – πραγματικό χάρμα οφθαλμών. Η δεξιά πλευρά του χωριού πλαισιώνεται από λόφους καλυμμένους με ασημοπράσινους ελαιώνες που στέκονται «ακοίμητοι φρουροί» του χωριού.

Περίπου 1 χλμ μετά την έξοδο από το Νιο Χωριό βρίσκεστε μπροστά σ΄ ένα άλλο μικρό αλλά εκπληκτικό χωριό της ενδοχώρας: τα Νεριανά.

Είναι ένα χωριουδάκι πνιγμένο στο πράσινο, χτισμένο στο λόφο αριστερά από το ποτάμι, κατά μήκος του οποίου φυτρώνουν πανύψηλα, καταπράσινα πλατάνια.

Η θέση του δίπλα στο ποτάμι το κάνει εύφορο. Παράγει ελαιόλαδο, εσπεριδοειδή, κρασί, τσικουδιά και άριστης ποιότητας μέλι. Έχει πλούσια πανίδα και χλωρίδα με μερικά σπάνια είδη όπως η άγρια μαύρη ορχιδέα.

Η ιστορία του χωριού είναι γνωστή από το 16ο αιώνα, όπως μαρτυρά η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη και οι τάφοι που βρέθηκαν εκεί. Θεωρείται ότι το χωριό χτίστηκε επί Τουρκοκρατίας και γι αυτό είναι χτισμένο σε στυλ τούρκικου οικισμού. Από την πλατεία του χωριού ξεκινά και ανηφορίζει προς τους ελαιώνες ένα πλακόστρωτο καλντερίμι- επίσης μοναδικό.

Ο επισκέπτης των Νεριανών μπορεί ν’ απολαύσει τον καφέ του κάτω από την σκιά της τεράστιας κρεβατίνας στην αυλή του γραφικού καφενείου του χωριού. Υπάρχει επίσης παραδοσιακή ταβέρνα με ξυλόφουρνο στην είσοδο του χωριού όπου μπορείτε να γευτείτε τις νοστιμιές της Κρητικής κουζίνας με τα προϊόντα που παράγονται στο διπλανό περιβόλι. Τα παιδιά μπορούν παράλληλα να κάνουν τη βόλτα τους στο περιβόλι με αλογάκια. Είναι μια εκδρομή που θα σας μείνει αξέχαστη.

Λίγα μέτρα μετά τον κόμβο του Ταυρωνίτη, όπως κατευθύνεστε προς Βουκολιές, βρίσκετε στο δεξί σας χέρι τη διακλάδωση προς Πολεμάρχι και Καλλιθέα.

Το Πολεμάρχι είναι χτισμένο στους πρόποδες του λόφου ο οποίος είναι κατάφυτος με ελαιόδεντρα. Καθώς ανηφορίζετε περνάτε από την «Κάτω Βρύση» με την πηγή νερού, το γέρικο πλάτανο και λίγο πιο πέρα το εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννου που χρονολογείται από το 13ο αιώνα.

Μπορείτε να απολαύσετε τον καφέ σας στα παραδοσιακά καφενεία της πλατείας και στη συνέχεια να προχωρήσετε προς την κορυφή του λόφου, το επόμενο χωριό «Καλλιθέα» και τη θέση «Λιμνί». Το χωριό έχει πλούσια συμμετοχή σε εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες, τόσο κατά την Τουρκοκρατία όσο και στην Γερμανική Κατοχή. Προς τιμήν των θυσιασθέντων στους αγώνες αυτούς έχει υψωθεί Μνημείο στο κέντρο του χωριού. Ο επισκέπτης μπορεί να κάνει τη διαδρομή από το Λιμνί μέχρι τα «Καταφύγια», τα γερμανικά οχυρωματικά έργα ή να επισκεφτεί διάφορα γύρω σημεία όπως τα «Ανατολικά» όπου έχουν βρεθεί ίχνη αρχαίων οικισμών.

Το χωριό Καλλιθέα είναι χτισμένο στην κορυφή του λόφου, Β Δ από το Πολεμάρχι. Αποτελείται από 2 οικισμούς: την Κάτω Καλλιθέα στην πλατεία της οποίας υπάρχει η «Πηγάδα» κατασκευής πριν το 1900 και από το οποίο προμηθευόταν νερό όλο το χωριό τα παλιά χρόνια. Ανάμεσα στην Πάνω και την Κάτω Καλλιθέα βρίσκεται η κεντρική εκκλησία του χωριού, ο Άγιος Χαράλαμπος, που γιορτάζεται πανηγυρικά στις 10 Φεβρουαρίου με κέρασμα για τους επισκέπτες στο προαύλιο της εκκλησίας- βραστό κρέας, πιλάφι, τυρί, καλιτσούνια και καλό ντόπιο κρασί. Στη συνέχεια ο κόσμος φιλοξενείται και στα σπίτια και το φαγοπότι συνεχίζεται με τη συνοδεία παραδοσιακών τραγουδιών μέχρι αργά.

Βορειοανατολικά της Καλλιθέας βρίσκεται το ιστορικό ύψωμα «Λιμνί» με το πευκοδάσος και τη φαντασμαγορική θέα η οποία «πιάνει» από τον Ταυρωνίτη ποταμό μέχρι το αεροδρόμιο του Μάλεμε, από το γαλάζιο της θάλασσας μέχρι το καταπράσινο των ελαιώνων. Είναι πραγματική μαγεία η ανατολή του ήλιου ή το ηλιοβασίλεμα από τη θέση αυτή και, ακριβώς αυτή η μαγευτική θέα, έδωσε το όνομα στο χωριό Καλλιθέα. Στο σημείο αυτό βρίσκεται ο ναός της Αγίας Παρασκευής που γιορτάζεται πανηγυρικά στις 25 Ιουλίου.

Το χωριό αναπτύσσεται σταθερά τα τελευταία χρόνια διατηρώντας ωστόσο το άρωμα παράδοσης μέσα από τις δράσεις του Πολιτιστικού του Συλλόγου, την ομάδα ριζίτικου τραγουδιού και τη διαιώνιση των ηθών και εθίμων του. Διαθέτει 3 θαυμάσιους τουριστικούς ξενώνες με εκπληκτική θέα.

Το επόμενο χωριό που συναντάτε περίπου 3 χλμ μετά την Καλλιθέα είναι η Χρυσαυγή, μικρό γραφικό χωριό σε υψόμετρο 300μ, με παλιά ιστορία που φτάνει τουλάχιστον μέχρι το 1500 μ Χ. Πήρε το όνομά του από την υπέροχη ανατολή του ήλιου που απολαμβάνει κάποιος από τη θέση αυτή. Στο χωριό υπάρχει Μνημείο προς τιμήν των πεσόντων στους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες και αίθουσα πολιτιστικών εκδηλώσεων. Τα χωριά αυτά έχουν κάτι να προσφέρουν στον επισκέπτη τους κάθε εποχή του χρόνου.

O Ταυρωνίτης αποτελεί τοπική κοινότητα του καλλικρατικού Δήμου Πλατανιά με πληθυσμό 973 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Είναι γνωστός για την γέφυρα του, την ιστορική μεταλλική παλιά γέφυρα του Ταυρωνίτη που οδηγεί στο πανέμορφο ομώνυμο χωριό. Ο ποταμός Ταυρωνίτης εκβάλλει σε μια καταγάλανη θάλασσα που περιβάλλεται από μια θαυμάσια δεντρόφυτη παραλία. Στο δέλτα του ποταμού έχει σχηματιστεί ένας φυσικός υδροβιότοπος, ο οποίος αποτελεί φυσικό ενδιαίτημα για πολλά είδη πανίδας αλλά και σημαντικό σταθμό για αποδημητικά πουλιά, σμήνη των οποίων μπορεί κανείς να δει να διασχίζουν τον φθινοπωρινό ουρανό σε διάφορους σχηματισμούς.

Αποτελεί άλλη μια τοπική κοινότητα του Δήμου μας όπου έχουν γραφεί σελίδες ιστορίας για την αντίσταση του Κρητικού λαού.

Εδώ άρχισε η περίφημη Μάχη της Κρήτης με την απόβαση των Γερμανικών στρατευμάτων στην Κρήτη το πρωινό της 20ης Μαΐου 1941. Μετά από σφοδρό βομβαρδισμό, πολυάριθμα σμήνη μεταφορικών αεροσκαφών άρχισαν να πραγματοποιούν ρίψεις αλεξιπτωτιστών στην περιοχή Χανίων – Μάλεμε. Ταυτόχρονα άρχισε και η προσγείωση ανεμοπλάνων με αερομεταφερόμενα τμήματα. Επακολούθησε σκληρός αγώνας, στον οποίο συμμετείχε σύσσωμος ο Κρητικός λαός ανεξαρτήτου φύλλου και ηλικίας με τον πενιχρό οπλισμό που διέθετε.

Κατά τη διάρκεια της υπόψη επιχείρησης, οι Γερμανοί κατόρθωσαν να δημιουργήσουν ένα μικρό προγεφύρωμα στα ανατολικά του Ταυρωνίτη ποταμού και να θέσουν υπό τον έλεγχο τους το αεροδρόμιο Μάλεμε και το ύψωμα 107, από το οποίο ελέγχονταν η ευρύτερη περιοχή του αεροδρομίου.

Γνωστή σε όλους και η παραλία του Ταυρωνίτη, που εκτείνεται μπροστά από το ομώνυμο χωριό. Είναι μια υπέροχη παραλία με βότσαλο, η οποίο αποτελεί τμήμα της αχανούς παραλίας που αρχίζει από το Κολυμβάρι και φτάνει ως τα Χανιά. Είναι ιδανική για κολύμπι, ειδικά όταν δεν φυσάει.

Οι Βουκολιές, τοπική κοινότητα με πληθυσμό 1007 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2011 αποτελούν τόπο με σημαντική ιστορία και παράδοση.

Εδώ έχουμε να τονίσουμε το ξακουστό σε όλη την Κρήτη παζάρι της Μεγάλης Παρασκευής, του οποίου οι ρίζες ξεκινούν από την εποχή της τουρκοκρατίας και συνεχίζεται μέχρι τις μέρες μας καθώς και το μικρότερο σε κλίμακα παζάρι του Σαββάτου που πραγματοποιείται κάθε εβδομάδα όπου μπορεί κανείς να βρει φρέσκα ντόπια προϊόντα. Καρδιά του χωρίου αποτελεί η πλατεία του χωριού με ταβερνούλες και πολυάριθμα παραδοσιακά καφενεία.

Άξια επίσης προσοχής είναι το βυζαντινό εκκλησάκι του Αγίου Κωνσταντίνου που χρονολογείται από τον 13ο αιώνα και τα απομεινάρια του ιστορικού Πύργου των Βουκολιών, όπου στα 1897 ο ελληνικός στρατός και Κρήτες επαναστάτες κατάφεραν μια αποφασιστικής σημασίας νίκη απέναντι στους Τούρκους.

Συνεχίζοντας στις Μέσα Βουκολιές, περνάμε από το ναό του Αγίου Αθανασίου με τις παράξενες αγιογραφίες, ανηφορίζοντας δε στους οικισμούς της Κάτω Κεφάλας συναντούμε τις Βυζαντινές εκκλησίες του Αγίου Ανδρέα και του Αγίου Φωτίου. Ακολουθεί ο οικισμός της Πάνω Κεφάλας και παίρνοντας το δρόμο προς Σέμπρωνα, φτάνουμε σε μια καταπράσινη περιοχή σπουδαίου φυσικού κάλους, με ποτάμι που κυλάει χειμώνα-καλοκαίρι σχηματίζοντας μικρούς καταρράκτες. Από εδώ ξεκινάει το μονοπάτι 6 χιλιομέτρων που κατασκευάστηκε με χρηματοδότηση του προγράμματος LEADER. Μια διαδρομή (Βρύση Δασκάλου-Μητάτο Σκουφιδιανό-Παλαιά Ρούματα) που αξίζει να ακολουθήσει κάθε φυσιολάτρης επισκέπτης.

Σε όποιο οικισμό και αν κατευθυνθείτε (Άνω Κεφάλα, Γαβαλομούρι, Κάτω Κεφάλα, Κουλκουθιανά, Μέσα Βουκολιές, Φωτακάδο) όμορφες εικόνες θα σας μείνουν αξέχαστες αποζημιώνοντας σας για την επίσκεψη σας στις Βουκολιές…

Ο Κακόπετρος είναι ένα όμορφο καταπράσινο χωριό της Δημοτικής Ενότητας Βουκολιών στα σύνορα με το Σέλινο. Αποτελείται απο εννιά μικρούς και απομακρυσμένους οικισμούς. Οι 9 οικισμοι του Κακόπετρου ειναι:

• Ποντικού πλάτανος
• Μιχελιανά
• Κοτσιφιανά
• Σχολειό
• Μαρκετιανά
• Σελλί
• Παπαδιανά
• Μετόχι
• Τσιχλιανά
• Πάνω Τσιχλιανά

Οι μόνιμοι κάτοικοι του χωριού ανέρχονται σε 89 σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του 2011.
Για την ονομασία του χωριού υπάρχει η επικρατέστερη εκδοχή , που αναφέρεται στον κακό Πέτρο όπως τον ήθελαν οι Τούρκοι, που έζησαν στο χωριό γύρω στα 1680. Είχε το σπίτι του στην κεντρική πλατεία δίπλα στη βρύση και ήταν ο φόβος και ο τρόμος των Τούρκων της Καντάνου. Στα χρόνια της Ενετοκρατίας διάφορα ιστορικά κείμενα αναφέρουν το χωριό με το όνομα Ποταμιά.

Η τοπική κοινότητα Κακοπέτρου, ανήκει στο Δίκτυο Μαρτυρικών Χωριών της Ελλάδας, εξαιτίας των δεινών που πέρασαν οι κάτοικοι του κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Το μνημείο στην πλατεία του χωριού είναι παντοτινός σιωπηλός μάρτυρας των όσων διαδραματίστηκαν στο ηρωικό τούτο μέρος.

Eδώ και ο οικισμός Μεσαύλια από όπου ξεκινάει ένα από τα ομορφότερα φαράγγια της Κρήτης. Το φαράγγι των Μεσαυλίων, μήκους 3 χιλιομέτρων, φτάνει μέχρι το χωριό Δελιανά της Δημοτικής Ενότητας Κολυμβαρίου. Στο φαράγγι βρίσκουν μόνιμο καταφύγιο περίπου δέκα αετοί που συμβιώνουν αρμονικά με τους ντόπιους κατοίκους και βρίσκονται υπό την προστασία τους.