Διασχίζετε την κωμόπολη του Κολυμβαρίου, περνάτε την Ορθόδοξη Ακαδημία και τη Μονή Γωνιάς και ακολουθείτε το δρόμο με κατεύθυνση Βόρεια – Βορειοδυτικά, ο οποίος μοιάζει να «αγκαλιάζει» τη χερσόνησο και να χάνεται πίσω απ’ αυτήν. Μετά από 3 περίπου χλμ. διαδρομής μέσα από την άγρια Κρητική χλωρίδα, τα αμπέλια, τα ελαιόδεντρα, τις χαρουπιές – και ίσως και μικρές ομάδες κατσικιών που βόσκουν στις πλαγιές του δρόμου- φτάνετε στο χωριό Αφράτα.

Ένα πανέμορφο, γραφικό χωριό της περιοχής, στο οποίο έχει ενισχυθεί το παραδοσιακό στοιχείο κάνοντάς το ιδανικό προορισμό για ντόπιους και ξένους επισκέπτες που έρχονται ν’ απολαύσουν το φαγητό τους ή τον καφέ τους στα γραφικά παραδοσιακά καφέ-ταβέρνες ή απλά να ζήσουν στιγμές χαλάρωσης και ηρεμίας. Αν μάλιστα ακολουθήσετε τον κατηφορικό δρόμο που φεύγει από το δεξί μέρος της πλατείας και οδηγεί προς τη θάλασσα, θα βρεθείτε σε μια πανέμορφη γραφική παραλία, σχετικά απομονωμένη, πλαισιωμένη από βραχώδη «τείχη» γεμάτα σπηλιές και πλούσια τοπική χλωρίδα. Πρόκειται για ένα αληθινό «κόσμημα» της Κρητικής γης που σας περιμένει να το εξερευνήσετε και ν’ ανακαλύψετε τη μαγεία του!

Είναι ένα από τα μικρά γραφικά χωριά που κοσμούν την ενδοχώρα του Δήμου Πλατανιά, με ιστορία που φτάνει στα 1750 όπως αναγραφόταν στις αγιογραφίες του τέμπλου της εκκλησίας του Αγίου Αντωνίου, από την οποία πήρε τ’ όνομά του. Απέχει από το Κολυμπάρι περίπου 9 χλμ.

Αποτελεί περιοχή μεγάλου φυσικού κάλλους με εκπληκτικές διαδρομές για φυσιολάτρες. Παράγει εξαιρετικά, αγνά προϊόντα τα οποία μπορείτε να γευτείτε: ελαιόλαδο, κρασί, εσπεριδοειδή, αμύγδαλα, καρύδια, κηπευτικά.

Ο επισκέπτης του καλοκαιριού μπορεί να παρακολουθήσει ίσως μια θεατρική παράσταση στο πέτρινο θεατράκι «Αλέξης Μινωτής» που βρίσκεται δίπλα στην εκκλησία ή να επισκεφτεί τη μουσειακή συλλογή με σχολικά αντικείμενα από την ίδρυση του Δημοτικού Σχολείου του χωριού. Μπορεί ακόμα να παρευρεθεί σε κάποιο από τα θρησκευτικά πανηγύρια τα οποία συνδυάζουν το προσκύνημα με γλέντι και φαγοπότι : στις 17 Ιανουαρίου (ή την παραμονή) για τη γιορτή του Αγίου Αντωνίου, ή την 3η μέρα του Πάσχα στην γιορτή του Αγίου Γεωργίου.

Η Σπάθα ή Σπάδα ή Ακρωτήριο της Ειρήνης ( κηρυγμένη από την ΕΕ ως περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλλους –Νatura- βρίσκεται στο ΒΔ άκρο της Κρήτης και «εισχωρεί» στο Κρητικό Πέλαγος προς το Βορρά σε απόσταση 25 χλμ. Ονομάστηκε «Σπάθα» γιατί το σχήμα της μοιάζει με σπαθί και «Ακρωτήριο της Ειρήνης» μετά την πρωτοβουλία του Σεβασμιότατου «Γέροντα» τέως Μητροπολίτη Κισσάμου και Σελίνου κκ. Ειρηναίου να γίνει συνάντηση στο Ακρωτήριο αυτό ηγετών παγκοσμίου κύρους (μεταξύ των οποίων οι αείμνηστοι Ούλοφ Πάλμε και Μελίνα Μερκούρη) με βασικό θέμα την Παγκόσμια Ειρήνη. Είναι μια περιοχή άγριας φυσικής ομορφιάς, ένα κακοτράχαλο τοπίο κυρίως ορεινό με ελάχιστες πεδινές περιοχές μικρής έκτασης. Έχει μείνει σχετικά ανέπαφη χάρη στο σχεδόν ανύπαρκτο οδικό δίκτυο. Η πρόσβαση γίνεται με 4Χ4 ή όποιο άλλο «ψηλό» αυτοκίνητο από το χωριό «Ροδωπού» το οποίο βρίσκεται στη «ρίζα» του Ακρωτηρίου.

Παρά το άγριο και δυσπρόσιτο τοπίο, το Ακρωτήριο Σπάθα υπήρξε από την αρχαιότητα κέντρο δραστηριοτήτων, κυρίως θρησκευτικών, και είχε μεγάλη επισκεψιμότητα.

• Μέννιες
• Μονή Πέτρου και Παύλου
• Γκιώνας- Μονή Αγίου Ιωάννου Προδρόμου

Φεύγοντας από το Κολυμπάρι ακολουθείτε τη διαδρομή Σπηλιά-Δρακώνα- Επισκοπή και μετά από 6 χλμ περίπου φτάνετε σ’ ένα χωριό το οποίο είναι «απλωμένο» σε μια πεδινή, ευρύχωρη έκταση, τον Άστρικα. Κατά μήκος του δρόμου που οδηγεί στο χωριό υπάρχει πολύ πράσινο, ελαιώνες, ευκάλυπτοι και πανέμορφοι, ολάνθιστοι κήποι. Στο χωριό υπάρχει ελαιουργείο βιολογικής παραγωγής και τυποποίησης ελαιολάδου το οποίο μπορείτε να επισκεφτείτε κατόπιν ραντεβού.

Διασχίζετε τον Άστρικα και συνεχίζετε στον επαρχιακό δρόμο που οδηγεί νοτιοδυτικά και θα σας φέρει στα Δελιανά. Στα τελευταία 2 χλμ ο δρόμος μοιάζει να «βυθίζεται» στο σκούρο πράσινο ενός δάσους από κυπαρίσσια – ολόκληρο το χωριό είναι κυριολεκτικά πνιγμένο στο πράσινο. Φτάνετε στη γραφική πλατεία των Δελιανών η οποία είναι επίσης πλημμυρισμένη στα μύρια χρώματα κι αρώματα των ανθόκηπων που κοσμούν τις αυλές των σπιτιών και των παραδοσιακών καφενείων που την περιβάλλουν. Το χωριό είναι χτισμένο γύρω από την εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου με τις τοιχογραφίες των 600 τουλάχιστον ετών.

Τον Ιούλιο κάθε χρόνο γιορτάζονται στα Δελιανά τα «Μπαλαντίνεια», προς τιμήν του οπλαρχηγού Εμμαν. Μπαλαντίνου ο οποίος πολέμησε γενναία όχι μόνο στα Δελιανά, τον τόπο του, αλλά και στο μακρινό Μέτσοβο όπου επίσης τιμάται σαν ήρωας. Η εκδήλωση είναι διήμερη : την πρώτη μέρα-κατά κανόνα Σάββατο- γίνεται η επιμνημόσυνη δέηση, οι ομιλίες για τον τιμώμενο οπλαρχηγό και ακολουθεί Κρητικό γλέντι με φαγοπότι, χορό και μουσική μέχρι πρωίας. Η εκδήλωση πλαισιώνεται από την παρουσία «Γεωργαλίδικων» αλόγων που τα φέρνουν οι ιδιοκτήτες τους από τη γύρω περιοχή αλλά κι απ’ όλη την Κρήτη για να συμμετάσχουν στην εκδήλωση.

Τη δεύτερη μέρα το πρωί τα άλογα οδηγούνται στην είσοδο του φαραγγιού των Δελιανών μέσω ενός χωματόδρομου μήκους περίπου 2 χλμ. Εκεί είναι η αφετηρία ενός «αγώνα» ή, καλύτερα, μιας πορείας μέσα στο φαράγγι και επίδειξης της δεξιοτεχνίας των αλόγων και των αναβατών τους. Ανεβαίνουν ένα μέρος του φαραγγιού και, επιστρέφοντας, συγκεντρώνονται στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο, κάτω από τα θεόρατα πλατάνια όπου έχουν στηθεί οι ψησταριές και ακολουθεί τρικούβερτο γλέντι. Συνήθως ο πολύ δραστήριος Πολιτιστικός Σύλλογος του χωριού, που διοργανώνει την εκδήλωση. Μην το χάσετε αν βρίσκεστε στο Δήμο μας εκείνες τις μέρες.

Φεύγετε από Βουκολιές και ακολουθείτε τον ανηφορικό επαρχιακό δρόμο για Κακόπετρο. Περίπου 7 χλμ μετά βρίσκεστε στο Δρομόνερο, ένα μικρό γραφικό και ηρωικό χωριό σε υψόμετρο μόλις 170 μ, που είναι γνωστό για τη Μάχη του Δρομονέρου στην οποία οι Κρητικοί κατατρόπωσαν τους Τούρκους το 1896. Στο χωριό έχει εγερθεί μνημείο προς τιμήν των κατοίκων που έδωσαν τη ζωή τους στη μάχη αυτή.

Λίγο πριν την έξοδο του χωριού, στα δεξιά όπως οδηγείτε, στις εγκαταστάσεις ενός παλιού ελαιουργείου, έχει δημιουργηθεί ένα κέντρο σύγχρονης τέχνης, ένας μοντέρνος εκθεσιακός χώρος ο οποίος φιλοξενεί τόσο σύγχρονες εικαστικές εκθέσεις όσο και εκθέσεις τοπικών προϊόντων και ειδών λαϊκής τέχνης.

Λίγο πριν τον εκθεσιακό χώρο ο δρόμος διακλαδίζει δεξιά και οδηγεί στο επόμενο μικρό χωριουδάκι, το Ζυμπραγό ή τα Ζυμπραγού κατ’ άλλους – ένα γραφικότατο, κατ’ εξοχήν ελαιοκομικό χωριό. Από εκεί μπορείτε να ακολουθήσετε τον αγροτικό δρόμο και να φτάσετε στην Πανέθημο.

Σε απόσταση 16 χλμ από τον Πλατανιά ή 6 χλμ. από το Κολυμπάρι, καθώς ακολουθείτε τον επαρχιακό δρόμο που οδηγεί δυτικά, συναντάτε την παράκαμψη που οδηγεί στο χωριό Επισκοπή.

Το χωριό, πέρα από τη γραφικότητά του, τη φυσική του ομορφιά και τις πάμπολλες φυσιολατρικές διαδρομές στους γύρω λόφους, είναι πασίγνωστο για τη «Ροτόντα». Πρόκειται για το Βυζαντινό Ναό του Μιχαήλ Αρχαγγέλου, κτίσμα του 5ου αιώνα, τον αρχαιότερο Χριστιανικό ναό της Κρήτης. Μαζί με τη Ροτόντα της Θεσσαλονίκης-τον Άγιο Γεώργιο, είναι 2 από τους 3 πιο καλοδιατηρημένους ναούς αυτού του ρυθμού που υπάρχουν σε ολόκληρα τα Βαλκάνια. Κοσμείται από ιδιαίτερα σημαντικές τοιχογραφίες και αγιογραφίες και ψηφιδωτά δάπεδα.

Στη «Ροτόντα» την πρώτη Κυριακή του Αυγούστου γίνεται η τελετή της «Ευλογίας των Καρπών της Γης». Οι παραγωγοί της περιοχής φέρνουν τα προϊόντα τους τα οποία, μετά από την ευλογία του Αρχιεπισκόπου, προσφέρονται στους πιστούς που παρευρίσκονται.

Γίνονται επίσης στην Επισκοπή 2 μεγάλα θρησκευτικά πανηγύρια: στις 20 Ιουλίου που γιορτάζει το εξωκκλήσι του Προφήτη Ηλία και στις 15 Αυγούστου που γιορτάζει ο Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.

Σε απόσταση 6 χλμ περίπου από το Κολυμπάρι, οδηγώντας δυτικά προς Κίσσαμο, συναντάτε αριστερά τη διακλάδωση για Καληδωνία, Βένι, Μελισσουργείο και Καμάρα. Τα χωριά αυτά βρίσκονται στη ρίζα της Χερσονήσου Σπάθα και διαθέτουν, πέρα από τη φυσική τους ομορφιά, κι άλλα ενδιαφέροντα σημεία.

Ένα αξιόλογο μνημείο είναι η Βρύση της Καμάρας και του Μελισσουργείου, η οποία ήταν η ψυχή του χωριού αφού το νερό της το οποίο έτρεχε από 3 κρήνες κάλυπτε τις ανάγκες του χωριού για ύδρευση και άρδευση. Κοντά στη Βρύση υπήρχαν 3 θεόρατα πλατάνια από τα οποία σήμερα σώζεται μόνο ο ένας-με περίμετρο κορμού 6μ- αλλά χτυπημένος και καμένος από κεραυνό. Η Βρύση έχει στερέψει από το 1960 και, αλλά έχουν γίνει έργα ανάπλασης και ανάδειξής της.

Στην έκταση κοντά και γύρω από τη Βρύση της Καμάρας, στη θέση Μοσχάτη, υπάρχουν φυσικά μνημεία, τα υπεραιωνόβια ελαιόδεντρα, πολλά απ’ αυτά με περίμετρο κορμού 11 ή και περισσότερα μέτρα.

Το περιηγητικό μονοπάτι που ξεκινά από τον οικισμό Καμάρα και καταλήγει στο Μελισσουργείο, περνώντας από το ύψωμα «Κορφή» προσφέρει απεριόριστη θέα της θάλασσας από Κίσσαμο μέχρι Χανιά.

Στον οικισμό Καμάρα υπάρχουν 2 εκκλησίες-θρησκευτικά μνημεία: ο ναός του Αγίου Ιωάννη και ο ναός της Αγίας Παρασκευής.

Στην κεντρική πλατεία της Καληδονίας υπάρχει το Μνημείο της Ειρήνης όπου γίνεται ο τερματισμός του «Δρόμου της Ειρήνης»ενός μικρού Μαραθώνιου 10 χλμ, στις αρχές Οκτωβρίου. Το Ακρωτήριο Σπάθα ονομάστηκε «Ακρωτήριο της Ειρήνης» μετά την πρωτοβουλία του Σεβασμιότατου «Γέροντα» τέως Μητροπολίτη Κισσάμου και Σελίνου κκ. Ειρηναίου να γίνει συνάντηση στο Ακρωτήριο αυτό ηγετών παγκοσμίου κύρους (μεταξύ των οποίων οι αείμνηστοι Ούλοφ Πάλμε και Μελίνα Μερκούρη) με βασικό θέμα την Παγκόσμια Ειρήνη.

Στα μέσα Ιουλίου ο Πολιτιστικός Σύλλογος διοργανώνει λαμπρή εκδήλωση, τη Γιορτή του Παξιμαδιού με φαγοπότι και Κρητικό γλέντι.

Αφήνετε πίσω τον Άγιο Αντώνιο και ακολουθείτε τον επαρχιακό δρόμο που ελίσσεται μέσα από πυκνούς ελαιώνες και, μετά από 2-3 χλμ περίπου, βρίσκεστε στο χωριό Καρές. Είναι ένα γραφικό χωριό που κουρνιάζει στους λόφους, με ιστορία που φτάνει μέχρι την Ενετοκρατία όπως δείχνουν τα ερείπια του παλιού Ενετικού οικισμού- φάμπρικες και μύλοι. Ίσως να φτάνει και μέχρι τη Βυζαντινή εποχή, όπως μαρτυρούν οι Βυζαντινές εκκλησίες με τις πολλές αγιογραφίες της εποχής εκείνης.

Πολλές θρησκευτικές εορτές γίνονται στη διάρκεια του έτους .Στις 6 Δεκεμβρίου γιορτάζει η κεντρική εκκλησία του Αγίου Νικολάου, στις 29 Ιουνίου η εκκλησία των Αγίων Πέτρου και Παύλου και στις 6 Αυγούστου ο ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος.

Από τις πιο αξιόλογες εκδηλώσεις, όμως, που δεν πρέπει να χάσετε είναι η Γιορτή Λαδιού που οργανώνει ο Πολιτιστικός Σύλλογος του χωριού το πρώτο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου : συνδυάζει την πληροφόρηση για το πολύτιμο αυτό αγαθό με γευσιγνωσίες και Κρητικό γλέντι. Μπορείτε, κατόπιν ραντεβού, να επισκεφτείτε τις εγκαταστάσεις του οινοποιείου που υπάρχει στο χωριό. Τέλος, ένας περίπατος μέσα κι έξω από το χωριό θα σας φέρει σ’ επαφή με αρκετά μνημειακά ελαιόδεντρα που αφθονούν στην περιοχή.

Αφήνετε πίσω σας τον Πλατανιά και, αφού οδηγήσετε 10 περίπου χλμ. προς τα Δυτικά κατά μήκος του παραλιακού επαρχιακού δρόμου, φτάνετε στην παραλιακή κωμόπολη του Κολυμβαρίου η οποία απλώνεται νωχελικά στον ομώνυμο κόλπο. Είναι μια κωμόπολη με ιστορία περίπου 100 ετών, αν και κάποιοι οικισμοί είναι Ενετικής περιόδου. Εκτός από τα γραφικά καφέ και τις ταβέρνες που πλαισιώνουν όλη την κωμόπολη και είναι ιδανικά σημεία χαλάρωσης και απόλαυσης για τον επισκέπτη, υπάρχουν πολλά σημεία που αξίζει να επισκεφτείτε.

• Η Μονή Γωνιάς η οποία χρονολογείται από τα μέσα του 9^ου αιώνα μ Χ και έχει επιβιώσει μέσα από πολλές επιδρομές βαρβάρων κατακτητών οι οποίοι την έκαψαν κατ’ επανάληψη . Υπήρξε κέντρο όχι μόνο θρησκευτικό αλλά και εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων . Είναι γεμάτη με πολιτιστικούς και θρησκευτικούς θησαυρούς. Η Μονή γιορτάζει με μεγαλοπρέπεια την παραμονή και ανήμερα της Κοίμησης της Θεοτόκου στις 15 Αυγούστου
• Ακριβώς δίπλα βρίσκεται η Ορθόδοξη Ακαδημία Κρήτης- Πνευματικό και Πολιτιστικό κέντρο του Δήμου Πλατανιά όπου φιλοξενούνται σημαντικότατες εκδηλώσεις, μέχρι και Πανελλήνια ή και Παγκόσμια Επιστημονικά Συνέδρια- ένα πραγματικό κόσμημα για την περιοχή και το Δήμο μας.
• Το Μουσείο Κρητικών Βοτάνων δίπλα στην Ακαδημία
• Το Μουσείο Αλιείας στο κέντρο της κωμόπολης του Κολυμβαρίου το οποίο φιλοξενεί πολλά εκθέματα από το θαλάσσιο πλούτο της περιοχής και στο οποίο φιλοξενούνται και εκθέσεις ζωγραφικής και άλλες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις .
• Το Μνημείο Πεσόντων Ευελπίδων στην κορυφή του λόφου πάνω από την κωμόπολη με την μαγευτική πανοραμική θέα.
• Τα σπήλαια στη θέση Βάρδια με την εξαιρετική θέα προς τη θάλασσα.

Σημαντικές εκδηλώσεις που αξίζει να παρακολουθήσει ο επισκέπτης είναι:

• η Παραμονή και η Ημέρα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στις 15 Αυγούστου.
• Η Γιορτή Ψαριού στις αρχές Αυγούστου στην οποία συμμετέχουν όλοι οι ψαράδες και οι κάτοικοι της κωμόπολης και η οποία προσελκύει πλήθος επισκεπτών.

Ο επισκέπτης μπορεί ν’ ακολουθήσει πολλές φυσιολατρικές διαδρομές αφού από το Κολυμπάρι ξεκινά η Χερσόνησος Σπάθα η οποία προσφέρει μαγευτικές, παραμυθένιες εικόνες. Κατά μήκος της ακτής υπάρχουν ,τέλος, πολλά γραφικά καφέ και ταβερνάκια όπου, με θέα το απέραντο γαλάζιο του Κρητικού Πελάγους , μπορείτε να απολαύσετε ανεπανάληπτες συνταγές Κρητικής κουζίνας και φρεσκότατα, πεντανόστιμα θαλασσινά.

Αφού διασχίσετε την Καληδωνία, προχωράτε νότια για άλλα 2 χλμ και βρίσκεστε στο ημιορεινό χωριό Νοχιά. Το όνομα του χωριού αναφέρεται σε απογραφές από το 1570 μΧ αλλά υπάρχει εκκλησία στο χωριό με επιγραφή του 1081. Λέγεται ότι στη θέση αυτή – σε απόσταση 6 χλμ από το Κολυμπάρι – υπήρχε αρχαία πόλη με το όνομα Ιναχιά από το οποίο προήλθε το όνομα Νοχιά.

Είναι ημιορεινό χωριό γεμάτο ελαιώνες και αμπέλια από τα οποία παράγεται άριστης ποιότητας ελαιόλαδο και κρασί. Από τα πρώτα του χρόνια το χωριό είχε γίνει πασίγνωστο για την αγγειοπλαστική με την οποία ασχολούνταν οι κάτοικοι, ιδιαίτερα τις «λαήνες», τις στάμνες που χρησιμοποιούσαν για μεταφορά και φύλαξη του πόσιμου νερού. Οι λαήνες αυτές, με την ιδιαίτερη τεχνοτροπία και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, είχαν γίνει πασίγνωστες σε όλη την Κρήτη – κι όχι μόνο – και το εμπόριό τους αποτελούσε σοβαρή πηγή εσόδων για τους κατοίκους των Νοχιών.

Και σήμερα υπάρχουν εργαστήρια αγγειοπλαστικής τα οποία αξίζει να επισκεφτείτε, αν και είναι πια περιορισμένης έκτασης . Επίσης παράγονται στο χωριό τα γλυκά παξιμάδια με την ιδιαίτερη χαρακτηριστική γεύση που ενθουσιάζουν τους επισκέπτες.

Φυσικά, τα Νοχιά έχουν το δικό τους μερίδιο θυσίας στους αγώνες κατά των Τούρκων και στη Γερμανική Κατοχή. Η τοποθεσία «σπήλιοι» είναι ο μάρτυρας των θλιβερών αυτών εποχών – πρόκειται για σπήλαια όπου κατέφυγαν οι χωριανοί επανειλημμένως και γλίτωναν από τον εχθρό.

Τον Αύγουστο διοργανώνεται από τους Νοχιανούς τα θρησκευτικά πανηγύρια : του Αγίου Κων/νου στις 21 Μαΐου, της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στις 14-15 Αυγούστου, του Αγίου Ιωάννη του «Ριγολόγου» στις 28-29 Αυγούστου.

Το χωριό είναι εύκολα προσβάσιμο με κάθε μέσον γι’ αυτό προγραμματίστε μια επίσκεψη –τόσο στο χωριό που είναι γραφικότατο όσο και σε κάποιο από τα αγγειοπλαστικά εργαστήρια. Απολαύστε τον καφέ σας συνοδεία με τα γλυκά ντόπια παξιμάδια στα παραδοσιακά καφενεία του χωριού. Θα πάρετε μαζί σας μια υπέροχη ανάμνηση.

Δυο χλμ νοτιοδυτικά από τα Νοχιά ο επαρχιακός δρόμος σας φέρνει σ’ άλλο ένα μικρό ημιορεινό χωριό της ενδοχώρας: τα Πλακάλωνα που πήρε τα’ όνομά του από τα πολλά πέτρινα αλώνια που υπήρχαν γύρω από το χωριό. Ιδιαίτερης φυσικής ομορφιάς και άξια επίσκεψης είναι η πρόσφατα αναπλασμένη θέση «Κουκουναρά» που χρησιμοποιείται σαν χώρος αναψυχής και προσφέρει χαλάρωση και ηρεμία.

Πανέμορφο, καταπράσινο χωριό «κρυμμένο» στην αγκαλιά του ημιορεινού τοπίου, η κεντρική πλατεία του οποίου ξαφνιάζει τον επισκέπτη με τα θεόρατα μνημειακά της χιλιόχρονα πλατάνια και τον γιγάντιο δρυ – χιλιόχρονο επίσης ο οποίος έχει περιφέρεια κορμού πάνω από 6 μέτρα! Πλημμυρίζει η ψυχή από ηρεμία και γαλήνη καθώς απολαμβάνετε τον καφέ ή το φαγητό σας στην ταβέρνα ή τα καφενεία της πλατείας κάτω από τον παχύ ίσκιο των γιγάντιων δέντρων – κυριολεκτικά σε μια όαση δροσιάς από την οποία δεν θα θέλετε να φύγετε!

Χωριό με πλούσια ιστορία και πρωταγωνιστικό ρόλο στην περιοχή στο – όχι και πολύ μακρινό- παρελθόν,(Δήμος Πανεθήμου το 1920-1930) με την ξακουστή κεντρική εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου (από την οποία μάλλον προέρχεται το όνομα του χωριού: παν + φήμη = Πανέφημος-Πανέθημος). Το χωριό πλαισιώνεται από τρεις ακόμα εκκλησίες : του Μιχαήλ Αρχαγγέλου, της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος και της Σύναξης των Αγίων Αναργύρων. Οι 4 Εκκλησίες του χωριού έχουν κτιστεί στα 4 σημεία του ορίζοντα για να προστατεύσουν το χωριό από επιδημίες και θανατικό που το απείλησαν στο παρελθόν.

Φυσιολατρικό μονοπάτι: ξεκινά από την πλατεία του χωριού και ακολουθώντας το ποταμάκι (το οποίο σχηματίζει μικρούς καταρράκτες σε κάποια σημεία ) μετά από μια διαδρομή σχεδόν 1 χλμ. καταλήγει στο φαράγγι στο χωριό Δελιανά.

Σε απόσταση 2 χλμ. από την Πανέθημο βρίσκεται ο οικισμός «Κρύα Βρύση» όπου σώζεται Ενετικό «υδραγωγείο» – βρύση με γάργαρο, παγωμένο νερό από το οποίο προέρχεται και το όνομα του οικισμού. Το σημείο ήταν χώρος συγκέντρωσης των κατοίκων του οικισμού για το πότισμα των ζώων, το πλύσιμο ρούχων και την προμήθεια νερού με στάμνες για οικιακή χρήση.

Αφήνουμε πίσω μας το Κολυμπάρι και ακολουθούμε τον ανηφορικό «φιδίσιο» επαρχιακό δρόμο ο οποίος ,μετά από 2-3 χλμ. μας φέρνει στο χωριό Ροδωπού, ένα γραφικότατο ορεινό χωριό «θαμμένο» μες στους ελαιώνες, με ιστορία που χάνεται στα βάθη του χρόνου μέχρι την εποχή της Ενετοκρατίας. Σώζεται ακόμη η Βίλλα Ρενιέρη, η κατοικία του Ενετού φεουδάρχη της περιοχής.

Το χωριό φημίζεται για τα κορυφαίας ποιότητας προϊόντα που παράγει (και τα οποία μπορείτε να δοκιμάσετε στα γραφικά παραδοσιακά καφενεία της πλατείας) ελαιόλαδο, γαλακτοκομικά, αλλά κυρίως άριστης ποιότητας θυμαρίσιο μέλι.

Λίγα μέτρα πριν την είσοδο του Ροδωπού ο δρόμος διακλαδίζει δεξιά και οδηγεί, μετά από λίγα μέτρα, σ’ ένα μικρό αλλά πολύ γραφικό χωριό , με πανοραμική θέα που κόβει την ανάσα :τα Άσπρα Νερά. Λίγα χιλιόμετρα Βόρεια του χωριού αυτού βρίσκεται ένα εξίσου μικρό αλλά πανέμορφο χωριό –ο Αστράτηγος.

Φεύγοντας από το σημείο αυτό και ακολουθώντας τον κατηφορικό επαρχιακό δρόμο στα δεξιά, ακολουθώντας μια διαδρομή 2 περίπου χλμ. μέσα από το άγριο Κρητικό τοπίο, φτάνουμε στο χωριό Ραβδούχα το οποίο «κρέμεται» κυριολεκτικά στο χείλος ενός κόλπου-μέρους του Κρητικού Πελάγους. Μπορείτε ν’ απολαύσετε το μπάνιο σας στη μικρής έκτασης αλλά πανέμορφη, πεντακάθαρη παραλία.

Γύρω στα 3 χλμ αφού φύγετε από το Κολυμπάρι, ταξιδεύοντας προς τα νότια φτάνετε στη Σπηλιά, ένα από τα ομορφότερα και γραφικότερα μέρη της περιοχής Κολυμβαρίου το οποίο θα μπορούσε ν’ αποτελέσει κι από μόνο του ιδανικό προορισμό για διακοπές.

Το χωριό «αγκαλιάζει» το λόφο που βρίσκεται στα δεξιά σας όπως έρχεστε από Κολυμπάρι- από τον παλιό επαρχιακό δρόμο μέχρι την κορυφή του λόφου όπου βρίσκεται η περιβόητη πλατεία «Πλατάνια» με τη γραφική ταβέρνα, τα θεόρατα πλατάνια και την υπό ανάπλαση Ενετική βρύση.

Οι κάτοικοι έχουν διατηρήσει και αναδείξει το παραδοσιακό στοιχείο, ενισχύοντας το περαιτέρω με πετρόχτιστες βίλλες και λιθόστρωτα δρομάκια που δίνουν ένα αληθινά ξεχωριστό χρώμα στον οικισμό.

Δίπλα ακριβώς από τα «Πλατάνια» , δεσπόζει η επιβλητική κεντρική εκκλησία της Μυρτιδιώτισσας» η οποία εορτάζει με μεγαλοπρέπεια στις 24 Σεπτεμβρίου.

Συνεχίζετε προς την κορυφή του λόφου με προσοχή σε κάποια σημεία του δρόμου. Ίσως είναι πιο κατάλληλο το 4Χ4 , το τζιπ ή η πεζοπορία αφού η συνολική διαδρομή δεν υπερβαίνει το 1 χλμ. Στα μισά περίπου της ανάβασης στρίψτε αριστερά και βλέπετε δίπλα σας το «Πάρκο των Ηρώων», ένα χώρο πνιγμένο στα πεύκα και το πράσινο, με μαρμάρινες πλάκες αφιερωμένες στους κατοίκους της Σπηλιάς που έδωσαν τη ζωή τους στους απελευθερωτικούς αγώνες.

Λίγο πιο αριστερά από το πάρκο σας περιμένει μια άλλη έκπληξη: η ξακουστή «Μαραθοκεφάλα» -μια σπηλιά με μορφή οριζόντιας γαλαρίας μήκους 135 μ. περίπου γεμάτης σταλακτίτες και σταλαγμίτες. Ο θρύλος λέει ότι στη σπηλιά αυτή έζησε και πέθανε ο Άγιος Ιωάννης ο Ερημίτης και μάλιστα τα οστά του σώζονται ακόμη και σήμερα στη σπηλιά αυτή.

Είναι ένα σημείο που, σε συνδυασμό με τη μαγευτική, πανοραμική θέα γεμίζει δέος τον επισκέπτη. Η βήμα-προς-βήμα εξερεύνηση του οικισμού της Σπηλιάς και η περιπλάνηση στα λιθόστρωτα δρομάκια του κρύβει πολλές ακόμα εκπλήξεις. Προγραμματίστε την επίσκεψή σας στη Σπηλιά και ανακαλύψτε μόνοι σας τις ομορφιές της!

Στον κόμβο Ταυρωνίτη εγκαταλείπετε την εθνική οδό και κατευθύνεστε προς Ταυρωνίτη. Μόλις 100 μέτρα πριν μπείτε στο κέντρο του χωριού υπάρχει διακλάδωση αριστερά με σήμανση για Βούβες. Ακολουθείτε, οδηγώντας με προσοχή, τον επαρχιακό δρόμο για 2 χλμ περίπου μέσα από πυκνούς ελαιώνες μέχρι που βλέπετε στ’ αριστερά σας τη γέφυρα της Εθνικής Οδού. Περνάτε κάτω από τη γέφυρα και ακολουθείτε τον ανηφορικό δρόμο ο οποίος οδηγεί στο πρότυπο ιδιωτικό Ελαιουργείο – Τυποποιητήριο (επισκέψιμο κατόπιν συνεννόησης) και, μετά από λίγα χλμ. ακόμη στο χωριό Βούβες. (Υπάρχουν κι άλλοι τρόποι πρόσβασης: ένας από το χωριό Σπηλιά και ο δεύτερος μετά το Πολεμάρχι – Καλλιθέα – Χρυσαυγή αλλά ο παραπάνω προτείνεται ως συντομότερος).

Οι Βούβες είναι ημιορεινό χωριό πνιγμένο στο ασημοπράσινο των ελαιώνων με πολλά σημεία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους. Ο επισκέπτης μπορεί να κάνει μικρές διαδρομές με τα πόδια μέσα και έξω από το χωριό και να δει από κοντά:

• Το παραδοσιακό Γεφύρι που ενώνει τις Βούβες με το κοντινό χωριό «Ποντικιανά» δημιουργώντας διάβαση πάνω από ένα απίστευτης ομορφιάς καταπράσινο ρυάκι. Ανάμεσα στα δυο χωριά βρίσκεται επίσης ένα σύγχρονο Οινοποιείο το οποίο είναι επισκέψιμο κατόπιν ραντεβού.
• Τρεις παραδοσιακές βρύσες : μια που είναι δίπλα στο γεφύρι που αναφέρθηκε πιο πάνω, μια δεύτερη στον οικισμό «Λουκουμιχελιανά»που έχει ηλικία πάνω από 2 αιώνες και, τέλος την «Μέσα Βρύση» μόλις 50 μ έξω από τον οικισμό των Βουβών. Και οι τρεις είναι ιδιαίτερου φυσικού κάλλους σημεία.

Αυτό ωστόσο, που έκανε το χωριό παγκοσμίως γνωστό είναι το Μνημειακό Ελαιόδεντρο το οποίο δεσπόζει στις Πάνω Βούβες εδώ και τουλάχιστον 3500 χρόνια. Θεωρείται ως το αρχαιότερο Ελαιόδεντρο του κόσμου και αιώνιο σύμβολο της προαιώνιας σχέσης της Κρήτης με την ελιά. Έχει αναγνωριστεί ως μνημείο της φύσης με απόφαση του Ελληνικού κράτους και προσελκύει χιλιάδες επισκέπτες Έλληνες και ξένους ετησίως από όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης. Σε ειδικές τελετές έχουν κοπεί από το ιερό αυτό δέντρο κότινοι οι οποίοι συνόδευσαν την Ολυμπιακή φλόγα και τους Έλληνες αθλητές κατά τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας, το 2004, του Πεκίνου, το 2008, και του Λονδίνου το 2012.

Ακριβώς δίπλα στο Μνημειακό Δέντρο ,το οποίο έχει περίμετρο κορμού 12,5μ, υπάρχει το Μουσείο της Ελιάς, στο οποίο φιλοξενούνται εργαλεία και σκεύη που χρησιμοποιούνταν για την καλλιέργεια της ελιάς και την έκθλιψη του καρπού της για να παραχθεί το ξακουστό ανά την υφήλιο ελαιόλαδο της περιοχής.

Μην παραλείψετε να πραγματοποιήσετε μια επίσκεψη στο χώρο του Μνημειακού Ελαιόδεντρου, να περιηγηθείτε στο Μουσείο της Ελιάς και μετά ν’ απολαύσετε στο διπλανό γραφικό καφέ αναψυκτικά, καφέ, ή γαστριμαργικές λιχουδιές μαγειρεμένες με –τι άλλο;- αγνό παρθένο ελαιόλαδο και αγνά τοπικά προϊόντα. Ζητείστε να γευτείτε ντόπιο κρασί – το ελαιόλαδο και το κρασί είναι τα «δυνατά» προϊόντα των Βουβών γι αυτό κάθε Αύγουστο ο Πολιτιστικός Σύλλογος οργανώνει διήμερο τρικούβερτο γλέντι, τη «Γιορτή του Κρασιού».

Για όποιον από τους παραπάνω λόγους κι αν την αποφασίσετε, μια επίσκεψη στις Βούβες είναι πράγματι εμπειρία ζωής.